Φυσική Δόμηση - Ελαφρύς πηλός με άχυρο

Ιστορική αναδρομή

Από την αρχή της ανθρωπότητας και σε πολλές κοινωνίες, οι περισσότεροι γνώριζαν πως να φτιάξουν τα δικά τους εργαλεία και σπίτια, μαθαίνοντας μέσω παρατηρήσεων, πειραματισμών και πρακτικών. Στην Ευρώπη τα σπίτια από ελαφρύ πηλό με άχυρο είναι ιδανικά παραδείγματα ανάπτυξης του πολιτισμού. Η τεχνική αυτή βασίστηκε και εξελίχθηκε μέσα από την μέθοδο πλεγμένων καλαμιών και την εφαρμογή παχιών αργιλικών επιχρισμάτων, γνωστή και ως τσατμάς (wattle and daub), η οποία χρησιμοποιήθηκε στις κατασκευές για τουλάχιστον 6.000 χρόνια. Σήμερα ως επί το πλείστον, η χρήση της γίνεται για την αναδόμηση και διατήρηση ιστορικών κτιρίων.

Από το 12ο αι. στην Γερμανία και τη Βόρεια Ευρώπη χρησιμοποιούσαν μείγμα πηλού με άχυρο ως υλικό πλήρωσης σε ξύλινες κατασκευές. Λόγω της έλλειψης υλικών μετά τον 2ο Π.Π., μεγάλωσε το ενδιαφέρον για τη χρήση πηλού στις κατασκευές και έτσι εισήχθει στους κανόνες δόμησης ως δομικό υλικό. Κατά τη διάρκεια των δεκαετιών '70 και '80 τα παράγωγα του πηλού ελέγχθηκαν, βελτιώθηκαν και χρησιμοποιήθηκαν, έχοντας σαν αποτέλεσμα "ο ελαφρύς πηλός με άχυρο" (light straw clay) να καθιερωθεί ως δομικό υλικό.

Λόγω της απλότητας τρόπου χρήσης και τις δυνατότητες που μας παρέχουν τα φυσικά υλικά, το ενδιαφέρον και οι κατασκευές αυξάνονται συνεχώς.

Αρχιτεκτονική

Ο Ξυλότυπος είναι ιδανικός για κατασκευές ελαφρύ πηλού με άχυρο. Λόγω ότι ο σκελετός και η σκεπή είναι από ξύλο, είναι σημαντικό ο σχεδιασμός να γίνει σύμφωνα με τους Διεθνείς Κτιριακούς Κανόνες. Επειδή ο ξυλότυπος περιβάλλεται εντελώς από τον άργιλο και τις ίνες άχυρου, έχει διαχρονική προστασία από τις περιβαλλοντικές συνθήκες. Οι ξύλινες κατασκευές μπορούν να αποδομηθούν και στη συνέχεια να χρησιμοποιηθούν εκ νέου για πολλά χρόνια ακόμα.

Το μείγμα ελαφρύ πηλού με άχυρο

Για να κτίσει κάποιος τους τοίχους από ελαφρύ πηλό με άχυρο, δεν απαιτούνται εξειδικευμένες γνώσεις και εργαλεία.

Άχυρο - Το άχυρο μπορεί να είναι από σιτάρι, σίκαλη, βρώμη, ρύζι ή κριθάρι. Δεν πρέπει να είναι φθαρμένο και να είναι απαλλαγμένο από έντομα. Η διαθεσιμότητα του κυμαίνεται ανάλογα με την εποχή, για αυτό είναι σημαντικό να υπάρχει ενημέρωση για τους τοπικούς γεωργικούς κύκλους παραγωγών, για ευκολότερη πρόσβαση και καλύτερη ποιότητα.

Αργιλικό χώμα - Το χώμα πρέπει να έχει ελάχιστη περιεκτικότητα σε άργιλο 50% κατ' όγκο.  Η παρασκευή ελαφρύ πηλού είναι εύκολη: βάζουμε το χώμα στη μπετονιέρα (μιας και είναι ευκολότερο για μεγάλες ποσότητες), προσθέτωντας αργά το νερό, μέχρι να δημιουργήσει μία παχιά κρέμα.

Μείγμα ελαφρύ πηλού με άχυρο - Αφού γεμίσουμε μία δεξαμενή με την κρέμα αργίλου προσθέτουμε αρκετή ποσότητα άχυρου ή τοποθετούμε το άχυρο σε μία μεγάλη οριζόντια επιφάνεια και ρίχουμε ομοιόμορφα την κρέμα αργίλου από πάνω. Όλες οι ίνες άχυρου πρέπει να αναμιγνύονται καλά και με τα χέρια μέχρις ότου καλυφθούν από τον άργιλο, αποφεύγοντας τη δημιουργία "κόμπων" του μείγματος.

Αχυρόπλινθοι - Το μείγμα από ελαφρύ πηλό με άχυρο μπορεί να αντικατασταθεί από αχυρόπλινθους. Τοποθετούμε και συμπιέζουμε το μείγμα σε ειδικά καλούπια, τα οποία αποτελούνται από κινητά μέρη και μας επιτρέπουν να προσαρμόζουμε τις διαστάσεις.

Πλήρωση τοιχοποιίας

Υπάρχουν δύο τρόποι πλήρωσης τοιχοποιίας. Ένας είναι με τη χρήση κάθετων ξύλινων πάνελ όπου το μείγμα τοποθετείται ανάμεσα και συμπιέζεται. Απαιτεί συντονισμό και μια σχετική δύναμη στα χέρια για την ανύψωση, εγκατάσταση και απεγκατάσταση των καλουπιών. Ο άλλος είναι πιο απλός και εύκολος, αυξάνοντας όμως τη ποσότητα απαιτούμενου ξύλου προσφέροντας όμως περισσότερη στήριξη της κατασκευής. Με αυτόν τον τρόπο, τοποθετούμε οριζόντια πηχάκια πάνω στον ξυλότυπο ρίχνοτας έπειτα το μείγμα ανάμεσα. Μόλις ολοκληρωθεί η πλήρωση της πρώτης στρώσης, συμπιέζουμε το υλικό και συνεχίζουμε μέχρι να ολοκληρωθεί η κατασκευή. Το υλικό πρέπει να συμπιέζεται καλά ώστε να γεμίσουν όλες οι γωνίες της τοιχοποιίας. Αφού περάσει λίγος χρόνος για να στεγνώσει ο τοίχος, ενδεχομένως να χρειαστεί να προσθέσουμε υλικό στα κενά που ίσως εμφανιστούν λόγω συστολής του υλικού.

Οι χρόνοι στεγνώματος της τοιχοποιίας διαφοροποιούνται ανάλογα με την εποχή και τις κλιματολογικές συνθήκες (αέρας και υγρασία). Επίσης ανάλογα το είδος του άχυρου, μπορεί να φυτρώσουν μερικοί σπόροι, όπου όταν ξεραθούν, τότε ο τοίχος είναι αρκετά στεγνός.

Η τοιχοποιία μπορεί να ελεγχθεί με υγρασιόμετρο, όπου τα επίπεδα υγρασίας δεν πρέπει να υπερβαίνουν το 18%.

Προτεινόμενη Βιβλιογραφία

• One Straw Revolution: Light Clay Straw Construction. Jacob Schmidt
• Building without borders. Joseph F. Kennedy
• Natural Building Colloquium. An Introduction to Traditional and Modern German Clay Building. Frank Andresen
• Research Report. Initial Material Characterization of Straw Light Clay. JoshuaThornton 2004